Po upływie kilkunastu miesięcy
Po upływie kilkunastu miesięcy, a nawet kilku lat, nierzadko dochodzi do nawrotu ostrego rzutu choroby o tym samym co w pierwszym epizodzie obrazie klinicznym i anatomopatologicznym. Przebieg i leczenie nawrotu są takie same, jak pierwszego rzutu. Najwięcej – 40% nawrotów występuje w ciągu 2 lat od pierwszego rzutu, najmniej – 5% po upływie 10 lat. Prawopodobieństwo nawrotu i objęcie procesem zapalnym serca jest tym większe, im młodsze jest dziecko w chwili pierwszego zachorowania i krótszy czas od poprzedniego rzutu choroby.
Leczenie choroby reumatycznej obejmuje postępowanie ogólne, przeciwbak- teryjne, nieswoiste przeciwzapalne i zapobiegawcze.
Postępowanie ogólne zależy od ciężkości stanu chorego i nasilenia objawów. W ostrym, gorączkowym okresie choroby zaleca się bezwzględne leżenie w łóżku, aż do ustąpienia objawów klinicznych i wyraźnej poprawy laboratoryjnych wskaźników ostrego zapalenia. Stałego monitorowania wymaga zachowanie się czynności serca, a zwłaszcza w czasie snu. Tachykardia utrzymująca się we śnie zawsze jest poważnym dowodem toczącego się zapalenia mięśnia sercowego nawet u chorych nie gorączkujących i mimo braku rytmu cwałowego, objawów niewydolności serca oraz zaburzeń rytmu i przewodzenia. Poza maksymalnym ograniczeniem aktywności fizycznej należy zapewnić choremu właściwe odżywianie i odpowiednią objętość płynów. Zwiększone w chorobie zapotrzebowanie na witaminy A i C nakazuje ich stosowanie. Przed rozpoczęciem leczenia przeciwbakteryj- nego i przeciwzapalnego należy dążyć do bezspornego ustalenia rozpoznania choroby reumatycznej. Z wyjątkiem nielicznych przypadków, o najcięższym przebiegu klinicznym, lepiej jest opóźnić o kilka dni leczenie antybiotykami oraz przeciwzapalne, niż rozpocząć je bez całkowitej pewności, że wykluczono bakteryjne zapalenie wsierdzia, banalną artralgię lub zapalenie jednego stawu na innym tle, np. zakażenia gonokokowego.